دارو درمانی تعدادی از بیماری های گوارشی
Drug therapy of several digestive diseases
دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران
حمد و سپاس بی کران خداوندی راست که از سررحمتش انسان را آفرید و او را از انواع نعمت ها بهره مند نمود تا با اراده ای استوار ، راههای فضیلت و کمال را طی نموده و در حرم امن الهی و فردوس برین جاودانه گردد.
با دیدن جلوه های خداوند در فصل بهار، بیش از پیش به عظمت و مهر خداوندی پی می بریم.کمتر از طبیعت نباشیم، ما نیز دگرگون شویم.
بیماری های مهم دستگاه گوارش شامل:
1-بیماری های اسید – پپتیک (ریفلاکس مری به معده یا GERD ، زخم معده و آسیب مخاطی)
عوامل دفاعی: موکوس، بیکربنات و پروستاگلاندین ها و عوامل مهاجم : پپسین وصفرا هستند.
مهمترین عامل زخمها : هلیکوباکتری ها و داروهای ضد درد و التهاب غیراستروییدی
NSAIDs
داروهای مورد استفاده در اختالالات اسید پپتیک: داروهای کاهش دهنده اسیدیته داخل معده و داروهای بهبود دهنده مخاط هستند.
تنظیم ترشح اسید معده
تولید اسید معده هم توسط سیستم عصبی خودمختار و هم از طریق چندین هورمون تنظیم میشود. سیستم عصبی پاراسمپاتیک، از طریق عصب واگ و هورمون گاسترین سلول جداری را تحریک میکند تا اسید معده تولید کند، هم مستقیماً روی سلولهای جداری تأثیر میگذارد و هم به طور غیرمستقیم، از طریق تحریک ترشح شبه هورمون هیستامین از سلولهای شبه آنتروکرومافین صورت میگیرد.
ترشح هیستامین مهمترین مکانیسم تنظیم مثبت ترشح اسید معده است. ترشح هیستامین، توسط گاسترین و استیل کولین تحریک و با سوماتوستاتین مهار میشود. سلولهای جداری دارای گیرندههایی برای سه محرک ترشح اسید هستند که نشان دهنده غلبه کنترل عصبی، پاراکرین و غدد درونریز است.
اثر هیستامین بر روی سلول جداری فعال سازی آدنیلات سیکلاز است که منجر به افزایش غلظت AMP حلقوی درون سلولی و فعال شدن پروتئین کیناز A (PKA) میشود . یک اثر فعال سازی PKA فسفوریلاسیون پروتئینهای اسکلتی است که در انتقال یون پتاسیم / یون هیدروژن / ATPase از سیتوپلاسم به غشای پلاسما نقش دارند. اتصال استیل کولین و گاسترین هر دو منجر به افزایش غلظت کلسیم داخل سلول میشود.
بیماری های مرتبط با اسید معده:
در سندرم زولینگر الیسون و هیپرکلسمی، سطح گاسترین افزایش یافته و منجر به تولید بیش از حد اسید معده میشود که میتواند باعث زخم معده شود. در بیماری های دارای استفراغ بیش از حد، بیماران دچار آلکالوز متابولیک هیپوکلرمیک (کاهش اسیدیته خون توسط یون هیدروژن و کاهش کلر) می شوند.
سندروم زولینگر آلیسون، در حقیقت یک عارضه نادر گوارشی است که در آن یک یا چند تومور در ناحیه پانکراس یا بخش بالای روده کوچک تشکیل میشود. این تومورها که گاسترینوما امیده میشوند، مقدار زیادی هورمون گاسترین تولید میکنند.
گاسترین تولید شده توسط گاسترینوما منجر به افزایش میزان ترشح اسید معده میشود. افزایش میزان اسید معده نیز به خودی خود میتواند منجر به ایجاد زخم معده، اسهال، زخم اثنیعشر و به طور کلی زخمهای دستگاه گوارشی گردد.
آنزیم پمپ پروتون هدف مهارکنندههای پمپ پروتون است که برای افزایش pH معده و در نتیجه کاهش اسیدیته معده، در بیماریهایی که دارای اسید اضافی هستند استفاده میشود. آنتاگونیستهای H2 به طور غیر مستقیم تولید اسید معده را کاهش میدهند. آنتیاسیدها اسید موجود را خنثی میکنند.
رفلاکس اسید معده چیست؟
بیماری ریفلاکس معده (GERD) نوعی اختلال گوارشی است که در صورت برگشت اسیدهای معده اسیدی یا غذا و مایعات از معده به مری ایجاد میشود. GERD) افراد در هر سنی از نوزاد تا بزرگسال را تحت تأثیر قرار میدهد. افراد مبتلا به آسم در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به GERD قرار دارند. شعلهور شدن آسم میتواند باعث شل شدن اسفنکتر مری تحتانی شود و اجازه میدهد تا محتوای معده به سمت مری برگردد یا ریفلاکس کند. برخی از داروهای آسم (به ویژه تئوفیلین) ممکن است علائم ریفلاکس را بدتر کند.
GERD معمولاً با داروها و تغییر سبک زندگی و عادات غذایی کنترل میشود. اگر اینها جواب نداد یا اگر نمی توانید برای مدت طولانی دارو مصرف کنید، جراحی گزینه درمانی بعدی است. بسیاری از داروهای بدون نسخه OTC و داروهای تجویزی ریفلاکس را تسکین میدهند. رایج ترین داروهای رفلاکس اسید معده عبارتند از: آنتیاسیدها: با خنثیسازی اسیدهای معده تسکین سریع میدهند.
مسدودکنندههای گیرنده هیستامین:H2-blokers
مهارکنندههای پمپ پروتون: مسدودکنندههای قوی اسید که به بهبود بافت آسیبدیده مری نیز کمک میکنند.
باکلوفن: برای کاهش شل شدن اسفنکتر تحتانی مری استفاده و باعث شستشوی اسید میشود.
ترشح اسید در شب ها حداکثر و روز ها حداقل است، بلاکر های
هیستامین که خط اول دارو های کاهنده اسید معده هستند ترشح اسید را در تمام طول روز
کاهش می دهند اما میزان کاهش ترشح ناشی از آنها در صبح وشب بیشتر است.
اکثرا این دارو ها در شب مصرف میشوند مثلا فاموتیدین هر شب قبل از شام. H2بلاکر ها هم ترشح
پایه اسید و هم ترشح ناشی از غذا را کم میکنند.
برای بیماری که مشکل حافظه دارد، فوماتیدین یا نیزاتیدین تجویز میشود چون بر خلاف دو مورد دیگر اینها یکبار در روز مصرف میشوند و احتمال فراموش شدن آن یک وعده مصرف کمتر است.
مهارکنندگان پمپ هیدروژن یا Proton Pump Inhibitors (PPI)
لوامیزول ، پنتوپرازول ،ازومیرازول و لانسوپرازول
این داروها اکثرا" پیش دارو هستند.لوامیزول بصورت پودر بوده و زیست دستیابی آنها 50 درصد با غذا کم میشود.
این دارو ها را بایست با معده خالی مصرف کرد چون با غذا
تداخل پیدا کرده و جذبشان ۵۰ درصد کاهش می یابد. این دارو ها معمولا صبح ها یک
ساعت قبل از صبحانه مصرف میشوند. (روزی یک عدد)
نیمه عمر این دارو ها یک ساعت تا یک ساعت و نیم است ولی به مدت ۲۴ساعت اثر دارند.
PPIها نسبت
به H2 بلاکر ها
بسیار قوی ترند و کاملا ترشح اسید را مهار میکنند و تقریبا آن را به صفر می رسانند.
در تومور های معده، ترشح اسید میتواند افزایش یافته و در حد مرگ خون ریزی دهد، لذا
قبل از درمان سرطان از این دارو ها استفاده میشود.
گاهی هنگامیکه ترشح اسید را کاهش میدهیم فیدبک های منفی سبب افزایش هیستامین،
گاسترین و استیل کولین میشوند که علت عود بیماری همین است.
عوارض جانبی
درمان طولانی مدت با ppi ها سطح ویتامین B12را پایین می آورد
زیرا با پایین آوردن میزان فاکتور داخلی معده جذب B12هم کاهش می یابد.
کاهش جذب مینرال هایی همچون : آهن ، کلسیم و منیزیم.
افزایش عفونت های ریوی و گوارشی به دلیل کاهش مقدار اسید معده و از بین رفتن یک سد
دفاعی بدن.
داروهای محافظت کننده از مخاط: سوکرالفات( نمک سوکروز + هیدروکسید آلومی نیوم)
آنالوگ هایپروستاگلاندین : میزوپروستول(آنالوگ PGE1و کاهنده NSAIDs)
ترکیبات بیسموت( ساب سالیسیلات بیسموت)
داروهای ایجاد کننده تحرک در دستگاه گوارش: داروهای prokinetic کاربرددر ایلئوس و GERD
داروهای موثر بر سیستم عصبی – روده ای
آگونیست های نوعی از گیرنده های سروتونین برای درمان سندرم روده تحریک پذیر، ضد استفراغ و آنتاگونیست نوعی دیگر از گیرنده های سروتونین.
داروی متوکلوپرامید برای درمان برخی از ناراحتیهای معده و روده تجویز میشود و معمولا به عنوان یک درمان کوتاه مدت (بین ۴ تا ۱۲ هفته) برای سوزش مداوم معده در زمانی که داروهای دیگر به اندازهی کافی خوب عمل نمیکنند مورد استفاده قرار میگیرد. درمان سوزش مداوم معده میتواند آسیبهای ناشی از اسید معده به مری را کاهش داده و به بهبودی بیمار کمک کند.
داروی متوکلوپرامید همچنین برای درمان بیماران دیابتی که مشکل گاستروپارزی دارند نیز موثر است. درمان گاستروپارزی میتواند علائم حالت تهوع، استفراغ و پر بودن معده و شکم را کاهش دهد.
داروی دمپیریدون : این دارو به عنوان مادهی کمکی تخلیهکنندهی دستگاه گوارش (با تأخیر) و محرک پریستالتیک عمل میکند. دومپریدون تخلیهی معده را تسهیل میکند و با افزایش پریستالتیسم (حرکات) مری و معده و کاهش فشار اسفنکتر مری زمان انتقال روده کوچک را کاهش میدهد.
ضد استفراغ: خواص ضد استفراغ این دارو به فعالیت انسداد گیرندههای دوپامین در هر دو منطقهی تحریک کنندهی گیرندهی شیمیایی و در سطح معده مربوط میشود.
دومپریدون دارویی ضد تهوع است که برای درمان
سوءهاضمه، سوزش معده و درد معده نیز استفاده می شود
.
داروهای ضد اسهال
لوپرامید بدون نسخه و دیفنوکسیلات نسخه ای میباشد. کلستیرامین و کلستیپول از رزین های متصل به املاح صفراوی در اسهال بکار میروند.
داروهای ضد یبوست:آنتاگونیست های گیرنده های تریاک( متیل نالتروکسان بروماید) و انتاگونسیت های5-HT4 سروتونین مانند پروکالوپرید و آتکاسرود در یبوست مزمن بکار میروند.
از ترکیب صناعی اوکترئویید بصورت تزریق داخل وریدی و زیرجلدی برای مهار ترشح روده و لوزالمعده و سندرم دامپینگ( اسهال ناشی از قطع عصب واگ در جراحی ها، در کارسینوییدهای گوارشی که با جراحی نمیتوان خارج کرد و تومورهای هیپوفیز ( آکرومگالی) استفاده میشود.
ازعوارض داری اوکترئویید اختلال در ترشح لوزالمعده، کمبود ویتامین های محلول در چربی، درد شکم، نفخ و اسهال، تشکیل سنگ های صفراوی، هیپرگلیسمی وگاهی هیپوگلایسمی ضعیف میباشد.
سندرم روده تحریک پذیر
این سندروم در زبان انگلیسی با (IBS) شناخته میشود و تقریبا یک بیماری مزمن به حساب میآید. با این حال، علائم آن طی سالها تغییر میکند و بسته به شرایط مختلف میتوان نشانهها را کاهش داد. این بیماری میتواند در هر سنی به وجود بیاید و معمولا زنان را بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار میدهد. سندروم روده تحریک پذیر بیماری خیلی خطرناکی محسوب نمیشود، ولی در صورت عدم توجه به آن، فرد مبتلا ممکن است مجبور شود دردهای شکمی زیادی را تحمل کند.
در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد. با این حال، اگر فرد مبتلا از عوامل محرک دوری کند، رژیم غذایی مناسبی داشته باشد و به توصیههای پزشک خود عمل کند، به طور قابل توجهی میتواند عوامل بیماری را کاهش داده و از پیشرفت آن جلوگیری کند. بهتر است بگوییم که این درمانها در کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی موثرند.
1. مدیریت رژیم غذایی
اجتناب از مصرف برخی از آدامسها، غذاهای رژیمی و شیرینیهای بدون قند (به دلیل ایجاد اسهال)
مصرف بیشتر غذاهایی با پایه جو دوسر برای کاهش گاز یا نفخ شکم
محدود کردن مصرف الکل ، اجتناب از مصرف نوشابههای گازدار و نوشیدنیهای خیلی شیرین
محدود کردن مصرف برخی میوهها و سبزیجات ، نوشیدن حداقل 8 فنجان آب در روز
2. کنترل اضطراب و استرس
انجام تمرینات آرامسازی ذهن، فعالیتهایی مانند یوگا ، داشتن ورزش بدنی منظم
3. مصرف دارو
داروهای ضد اسپاسم: جهت کاهش درد عضلات روده و گرفتگی شکم ،
داروهای ملین: جهت رفع یبوست، داروهای ضد تحریک: جهت کاهش علائم اسهال
آلوسترون: موثر در اسهال از لوپرامید اغلب استفاده میشود.
داروهای ضد اسپاسم : دی سیکلومین، آلوسترون ( بسیار قوی) ، اونداسترون، گرانی سترون و بالانوسترون
و آنتاگونیستهای گیرنده سروتونین 5-HT3
سیستم های دخیل در استفراغ:
سیستم کولینرژیک(M1) ، هیستامینرژیک (H1) ، سروتونینرژیک ( 5HT3)
نوروکنین(NK1) و درمغز: گیرنده های دوپامین( D2) ، گیرنده های تریاک و سروتونین و نوروکنین ها (NK1)
درشیمی درمانی و پرتودرمانی،گاستراانتریت حاد عفونی سروتونین آزاد و تحریک گیرنده ها صورت میگیرد وداروهای اندانسترون ، گرانی استرون، دری استرون ، پالی نوسترون و تروبیسترون برای جلوگیری از استفراغ بکار میرود.
از کورتکوستروییدها نظیردگزامتازون و متیل پردنیزولون واز آنتاگونیست های نوروکنین مانند اپریتانت و فوراپریتانت وهمچنین از فنوتیازین ها و بوتیرو فنون ها که آنتاگونیست گیرنده های دوپامین و موسکارینی هستند استفاده میشود
پرومتازین ، پروکلروپرازین ونی اتل پرازین ( آنتاگونیست های دوپامین) واز دروپیریدول(بوتیروفنون) و همچنین از آنتاگونیست های هیستامین نظیر: دیفن هیدرامین ، دیمن هیدرینات ، و مکلزین از داروهای آنتی کولینرژیک (هیوسین) در جلوگیری از استفراغ استفاده میشود.
داروهای موثر در بیماری های IBD: Inflammatory Bowel Disease
بیماری التهابی روده (IBD) مجموعهای از اختلالات مزمن است که به طور عمده ، روده بزرگ و روده کوچک را تحت تاثیر قرار میدهد. دو نوع رایج IBD عبارتند از بیماری کرون و کولیت اولسروز و کولیت میکروسکوپی
کرون
بیماری کرون میتواند هر بخشی را از دستگاه گوارش (از دهان تا مقعد) تحت تاثیر قرار دهد - اغلب قسمتی از روده کوچک قبل از روده بزرگ/خود روده بزرگ را درگیر میکند.
مناطق آسیبدیده به صورت تکههایی ظاهر میشوند که در کنار نواحی بافت سالم قرار دارند.
التهاب ممکن است از طریق لایههای متعدد به دیوارههای دستگاه گوارش برسد.
کولیت اولسروز
در روده بزرگ (کولون) و رکتوم رخ میدهد.
نواحی آسیبدیده، پیوسته هستند (لکهدار نیستند) - معمولا از رکتوم شروع شده و بیشتر به سمت روده بزرگ گسترش مییابند. التهاب فقط در داخلیترین لایه پوششی روده بزرگ وجود دارد.
کولیت میکروسکوپی یک بیماری غیر سرطانی است که توسط افزایش تعداد سلول های ایمنی در داخل ایجاد می شود مخاط که داخل آن را می پوشاند روده بزرگ. این منجر به التهاب و آسیبی که مانع از عملکرد طبیعی روده بزرگ می شود. دو نوع کولیت میکروسکوپی وجود دارد: کولیت لنفوسیتی و کولیت کلاژن.
داروها :آمینوسالیسیلات ها( 5- آمینو سالیسیلیک اسید) یا 5-ASA
سولفاسالازین ، اولسالازین ،مسالامین و بالسالازید
گلوکوکورتیکوییدها: پردنیزون و پرد نیزولون متوترکسات و آنتاگونیست های اینترلوکین 1:تیمین وپیریمیدین
عوارض جانبی متوترکسات: کاهش دوز در اختلال کار کبد، کلیه، مغز استخوان، آپلازی مغز استخوان
لکوپنی، ترومبوسیتوپنی، یا کم خونی، زخم گوارشی، کولیت اولسراتیو و در بیماران بسیار جوان، سالخورده یا ناتوان باید با احتیاط تجویز شود. بثورات پوستی، قرمزی یا زخم دهان یا عوارض ریوی
درمان بیماری ها با داروهای ضد TNF
فاکتور نکروز دهنده تومور آلفا(Tumor necrosis factor- Alpha, TNF-α) یکی از سایتوکاین های اصلی التهابی بوده و نقش مرکزی در دفاع میزبان، التهاب و عملکرد سیستم ایمنی دارد.
فاکتور نکروز تومور آلفا (TNFα) به صورت عمده در ماکروفاژهای فعال شده تولید و آزاد میشود(هرچند توسط لنفوسیتهای نوتروفیلها، ماستسلها، ائوزینوفیلها و نورونها نیز میتواند تولید شود). نقش اصلی TNF در تنظیم سلولهای ایمنی بدن است. TNF یکی از مهمترین واسطهها در ایجاد التهاب و یکی از سیتوکینهای درگیر در ایجاد واکنش فاز حاد در بدن انسان است. این فاکتور در ایجاد تب، شوک سپتیک، و مهار پیشرفت تومور نیز دخالت دارد.
داروهای مصرفی : اتانرسپت تزریقی زیرجلدی، آدالیمومب تزریقی زیر جلدی و اینفلکسی ماب تزریقی
داخل وریدی. برای بیماری کرون داروی مهارگر اینتگرین بنام ناتالیز ماب بکارمیرود.
دارو برای بیماری کرون روده
داروهای ضد التهاب: پزشک به احتمال زیاد درمان را با مزالامین (سولفاسالازین) شروع می کند، که به کنترل التهاب کمک می کند.کورتیزون یا استروئیدها: کورتیکواستروئیدها داروهایی هستند که حاوی کورتیزون و استروئیدها هستند.آنتی بیوتیک: فیستول، تنگی یا جراحی قبلی ممکن است باعث رشد بیش از حد باکتری ها شود. پزشکان به طور کلی با تجویز آمپی سیلین، سولفونامید، سفالوسپورین، تتراسایکلین یا مترونیدازول این مشکل را درمان می کنند.
دارو درمانی دربیماری های التهابی آرتریت روماتویید و نقرس
دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی
بنام او که همیشه حاضر است
آرتریت روماتوئید یک بیماری ارثی نیست. محققان بر این باورند که برخی افراد دارای ژن هایی هستند که آن ها را مستعد بیماری می کند. افراد دارای این ژن ها به طور خودکار دچار آرتریت روماتوئید نمی شوند. معمولا یک “محرک” مانند عفونت یا فاکتور محیطی وجود دارد که ژن ها را فعال می کند. در هنگام مواجهه بدن با این محرک، سیستم ایمنی به طور نامناسب پاسخ می دهد. سیستم ایمنی به جای محافظت از مفصل شروع به تولید موادی می کند که به مفصل حمله می کند. این همان اتفاقی است که ممکن است به ایجاد آرتریت روماتوئید منجر شود.
(rheumatoid arthritis) یا آرتریت روماتوئید به عنوان یک بیماری خود ایمنی شناخته میشود. یعنی سیستم ایمنی که سیستم دفاعی طبیعی بدن است، به اشتباه به بافتهای سالم بدن حمله میکند و باعث التهاب و دیگر علائم میشود.
آرتریت روماتوئید حدود بیش از ۴۰۰ هزار نفر از افراد ۱۶ سال و بالای این آن را در آمریکا درگیر کرده است. این عارضه برای هر کسی در هر سنی میتواند رخ دهد و بهسرعت پیشرفت داشته باشد.
بنابراین تشخیص زودهنگام بیماری و شروع درمان اهمیت دارد. هر چه درمان را زودتر شروع کنید موثرتر است.
مفصل جایی است که دو استخوان به یکدیگر میرسند. بیشتر مفاصل طوری هستند که به استخوانها اجازه دهند در جهات معین و محدوده مشخصی حرکت کنند.
برای مثال زانو بزرگترین و پیچیدهترین مفصل بدن است. این مفصل باید بهقدر کافی قوی باشد تا وزنمان را تحمل کند و سر جای خود قفل شود تا بتوانیم صاف بایستیم.
همچنین باید طوری عمل کند تا بتوانیم راه برویم. گاهی لازم است تاب بخورد و خم شود تا بدویم و ورزش کنیم.
انتهای هر استخوان با غضروف پوشانده شده است که سطح نرم لغزندهای دارد. غضروف باعث میشود انتهای استخوانها روی یکدیگر حرکت کنند و ساییده نشوند.
در زنان، افراد سالمند و همچنین کشورهای پیشرفته شایعتر است. شیوع در زنان 2 تا 3 برابر بیشتر از آقایان است که گفته میشود علت این امر، فاکتورهای هورمونی هستند و استرژون هم به عنوان اصلیترین مذنون این قضیه مطرح است (مکانیسم احتمالی نقش تحریکی استروژن بر سیستم ایمنی و همچنین وجود رسپتورهای استروژن در سلولهای سینوویال و لنفوسیت های T خاطره هست) البته پروژسترون و استریول و دیگر هورمون های زنانه هم نقش دارند. طبیعی است که این اختلاف در شیوع بیماری بین زن و مرد بعد از سنین یائسگی در خانم ها کمتر دیده شود.
از مهمترین فاکتورهای محیطی دخیل در سبب شناسی RA، سیگار کشیدن است. به خصوص در افرادی که زمینه ژنتیکی مستعد برای RA دارند عفونتهای باکتریایی و ویروسی نیز از جمله عوامل مستعدکننده برای RA هستند.
یکی از مهمترین واسطههای التهابی در RA سیتوکینها هستند. که برجستهترین آنها TNF، IL-1 و IL-6 هستند.
این سیتوکینها عملکردهای مشترک بسیاری دارند و نیز با upregulate بر بیان یکدیگر تاثیر میگذارند. از میان مهمترین اثرات این سیتوکینها میتوان به القا تولید سیتوکینها، upregulate مولکولهای همبسته، فعال کردن استئوکلاستها، القا تولید یا ترشح دیگر واسطههای التهابی نظیر پروستاگلاندینها، نیتریک اکسید و متالوپروتئیناز ماتریکس MMPs.هستند.
واسطه های محلول ممکن است از طریق انتشار در خون و یا به صورت محلی در حفره سینوویال عمل کنندکه شامل پروستاگلاندین ها، لکوترین ها و متالوپروتئیناز ماتریکس هستند. پروستاگلاندین ها باعث ایجاد حس درد محلی و بعضی از تظاهرات استخوانی میشوند. لکوترین ها نیز در تراوایی عروق و شیموتاکسی نقش دارند. MMPs باعث کاهش کلاژن ماتریکس غضروف میشود.
این التهابی که مورد بحث قرار گرفت بیشتر در مفاصل انگشتان و مچ دست، زانو و پا مسئول علائم مزمن در RA میباشد. با پیشرفت بیماری، سلولهای ملتهب آنزیم های تجزیه کننده استخوان و غضروف آزاد میکنند که باعث آسیب به این ارگان ها و در نهایت بدشکل شدن مفصل، درد شدید و سفتی و بی تحرکی مفصل میشوند.
بیماری روماتوئید آرتریت با افزایش نرخ بیماریهای قلبی عروقی ( انفارکتوس میوکارد، نارسایی قلبی و عارضه عروق مغزی) در ارتباط است. این افزایش نرخ، تنها با ریسک فاکتور های معمول، استفاده از گلوکوکورتیکوئیدها و NSAID ها و عواملی ژنتیکی قابل توجیه نیست.
مسلما عوامل التهابی در گردش شامل سیتوکینها TNF-α و IL-6، واکنش گرهای فاز حاد، کمپلکس های ایمنی و ذرات تغییر یافته ی چربی مثل SAA-rich HDL) دخیل هستند که باعث افزایش فعالیت اندوتلیوم و تحریک بالقوه پلاک آترومی ناپایدار میشوند. افزایش سطح واکنش گر های فاز حاد یک ریسک فاکتور مستقل در اکثر جمعیت هاست. سیتوکینها نیز باعث مقاومت به انسولین در بافت های ماهیچه ای و چربی و ایجاد سندروم متابولیک التهابی میشوند.
التهاب در RA سایر ارگان بدن را نیز درگیر میکند، عوامل التهابی مغز ( خستگی و کاهش عملکرد شناختی)، کبد (افزایش پاسخ فاز حاد و کم خونی بیماری مزمن)، ریه (التهاب و بیماریهای فیبروتیک)، غدد برون ریز( سندرم شوگرن ثانویه)، و استخوان (استئوپرز) را تحت تاثیر قرار می دهند.
علائم شایع بیماری شامل قرمزی، تورم، درد و احساس گرما در مفصل و همچنین خشکی و سفتی مفصل که بیشتر در صبحگاه دیده میشود میباشد. علائم دیگر همچون خستگی، کاهش وزن، تب خفیف و نودول های روماتیسمی نیز ممکن است در مرحله فعال بیماری دیده شوند.
ممکن است به دلیل شروع RA با علائم ملایمی همچون درد مفصل یا خشکی مختصر مفصل در صبحگاه تشخیص بیماری سخت شود. همچنین بسیاری از بیماریها شروعی مشابه با RA دارند. تشخیص بیماری بستگی به علائم فرد، سابقه بالینی فرد و همچنین نتیجه معاینه فیزیکی دارد. اما تست های آزمایشگاهی نتایج دقیق تری در دست می دهند. بعضی تست های رایج آزمایشگاهی عبارتند از : تست CBC برای تشخیص آنمی ( دلایل بسیاری وجود دارد که یک فرد روماتیسمی مبتلا به آنمیباشد، یکی از اصلی ترین این دلایل التهاب است، سلولهای ملتهب پروتئین های خاص کوچکی ترشح میکنند که بر متابولیسم آهن، مغر استخوان و سلولهای تولید کننده اریتروپویتین تاثیر میگذارند)،
X-Ray ممکن است در تشخیص بیماری کمک کننده باشد ولی در شروع بیماری هیچ چیز غیرطبیعی را نشان نمیدهد. با این حال اولین X-Ray ، بعدا نشان دهنده پیشرفت بیماری خواهد بود. اغلب MRI و سونوگرافی هم برای تعیین شدت بیماری مورد استفاده قرار میگیرند.
درمان روماتوئید آرتریت
در واقع هیچ درمان قطعی برای RA وجود ندارد. هدف از درمان کاهش درد و التهاب و حفظ مفاصل و ارگان ها و ساختار های اطراف از تخریب ، برقرار داشتن عملکرد مفصل و کنترل هرگونه عارضه سیستمیک است. درمان چند رشته ای است و یک تیم پزشکی مشتمل بر پزشک متخصص روماتولوژی، فیزیوتراپ، کاردرمان، روانشناش بالینی و متخصص تغذیه را درگیر میکند.
بعد از تشخیص RA و انجام ارزیابی های اولیه، بلافاصله درمان باید شروع گردد. راهکارهای جدیدی در مورد درمان این بیماری وجود دارد ولی ترجیح خود بیمار نیز در انتخاب درمان بسیار اهمیت دارد. دارودرمانی به عنوان یکی از مهم ترین و بدوی ترین خطوط درمان مطرح هست. ملاحظات خاصی برای زنان باردار وجود دارد چرا که بسیاری از این داروها اثرات سوء در بارداری دارند.
داروهای ضد روماتیسمی تعدیل کننده بیماری یا DMARD از داروهای روتین هستند که نسخه میشوند
DMARD ها شامل داروهای بیولوژیک یا غیر بیولوژیک هستند. عوامل بیولوژیک شامل آنتی بادی های مونوکلونال و گیرندههای نوترکیب برای بلوک سیتوکینهای پیش برنده آبشار التهابی که مسئول ایجاد علائم RA هستند. متوترکسات به عنوان اولین خط درمان در افراد مبتلا به RA فعال توصیه میشود مگر آن که منع مصرف یا عدم تحمل داشته باشد. لفلونامید به عنوان جایگزین متوترکسات قابل استفاده است ولی عوارض گوارشی شایعتری دارد.
هیدروکسی کلروکین (Plaquenil) و
سولفاسالازین از دیگر داروها هستند اما ممکن است آسیب کبدی و عفونت شدید ریه ایجاد
نمایند.
DMARDهای بیولوژیک معمولاً زمانی مؤثرتر هستند که با یک DMARD معمولی مانند
متوترکسات جفت شوند. این نوع دارو خطر ابتلا به عفونت را نیز افزایش می دهد
اگر داروهای DMARD معمولی و داروهای بیولوژیک موثر نبوده باشند،
ممکن است از باریسیتینیب (Olumiant)،
توفاسیتینیب (Xeljanz) و
آپاداسیتینیب (Rinvoq) استفاده
شود. دوزهای بالاتر توفاسیتینیب میتواند خطر لخته شدن خون در ریهها، حوادث جدی
مرتبط با قلب و سرطان را افزایش دهد
درمان ترکیبی با دو یا چند DMARD موثر از تک درمانی است هرچند امکان
دارد عوارض جانبی آن هم بیشتر باشد. در صورتی که کنترل RA با DMARD های غیربیولوژیک جواب نداد، DMARD های
بیولوژیک باید شروع شوند. مهارکننده های TNF اولین خط درمان بیولوژیک هستند و بیش
از سایر داروها مورد بررسی قرار گرفته اند. در صورتی که مهارکنندههای TNF موثر نباشند
از درمان های بیولوژیک دیگر میتوان استفاده کرد.
درمان دارویی RA ممکن است شامل NSAID و کورتونهای خوراکی، عضلانی یا داخل مفصلی جهت کنترل درد و التهاب باشد. مطلوب آن است که این داروها فقط برای مدت زمان کوتاهی مصرف شوند زیرا DMARDها درمان ارجح بیماری هستند.
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) میتوانند درد را تسکین و التهاب را
کاهش دهند. NSAIDهای
بدون نسخه شامل ایبوپروفن (Advil،
Motrin IB و…) و ناپروکسن
سدیم (Aleve) هستند. NSAIDهای قویتر،
با نسخه در دسترس هستند. عوارض جانبی ممکن است شامل تحریک معده، مشکلات قلبی و
آسیب کلیه باشد
از عوارض داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، میتواند
ناراحتیهای قلبی باشد
استروئیدها داروهای کورتیکواستروئیدی، مانند
پردنیزون، التهاب و درد و آسیب مفاصل را کاهش میدهند. عوارض جانبی ممکن است شامل
نازک شدن استخوانها، افزایش وزن و دیابت باشد. پزشکان اغلب یک کورتیکواستروئید را
برای تسکین سریع علائم، با هدف کاهش تدریجی دارو تجویز میکنند.
برخی بیمارانی که مبتلا به اختلال آرتریت روماتوئید
هستند با چنین مواردی احساس آرامش بیشتری کردهاند: گرمای
مرطوب داروهای آرام بخش و طب سوزنی.
رژیم غذایی برای آرتریت روماتوئید مهمترین ویژگی یک
برنامه غذایی این است که به صورت متعادلی از تمام مواد مغذی داشته باشد. برای کاهش
درد و درمان آرتریت روماتوئید، میتوان از یک رژیم غذایی کمک بگیرید که هم مواد
مورد نیاز بدنتان را تامین میکند و هم به کاهش درد مفاصل کمک میکند. به عنوان
مثال بر اساس تجربهی کسانی که آرتریت روماتوئید داشتند رژیم
سرشار از امگا۳ و
اسید چرب میتواند در کاهش حملات تاثیرگذار باشد.
مصرف ماهی و کاهش پیشرفت روماتیسم مفصلی. به عقیدهی
محققان سوئدی، امگا ۳های
موجود در ماهیهایی مانند ماهی آزاد یا ماهی ماکرو احتمال پیشرفت روماتیسم مفصلی
را تا ۵۰ درصد کاهش میدهد.
بیماری نقرس (GOUT
(یک نوع شایع و پیچیده از آرتریت است که میتواند هر فردی
را درگیر کند. علائم
نقرس با حملات ناگهانی و شدید درد، تورم،
قرمزی و حساسیت به لمس مفاصل، که اغلب
مفصل انگشت
شست پا را درگیر میکند، مشخص میشود.
حمله نقرس میتواند به طور ناگهانی اتفاق بیفتد و اغلب اوقات فرد را در نیمه شب با این احساس که انگشت شست پا در حال سوختن است بیدار کند. مفصل آسیب دیده گرم، متورم و چنان حساس است که حتی وزن لایه رویی آن هم غیرقابل تحمل به نظر میرسد. علائم نقرس ممکن است بیایند وبروند، اما روشهایی برای کنترل و جلوگیری از شدید شدن آنها وجود دارد.
تشخیص بیماری
آزمایش مایعات مفصل ، تصویربرداری با اشعه ایکس ، سونوگرافی و توموگرافی کامپیوتری با انرژی دوگانه (DECT)
تشخیص به موقع نقرس از رسوب کریستالهای اورات در دست و پا جلوگیری میکند. آزمایش مایعات مفصل، آزمایش خون و روشهای تصویربرداری به تشخیص این بیماری کمک میکنند.
علائم نقرس پا و سایر مفاصل تقریبا همیشه به طور ناگهانی و غالبا در شب مشاهده میشوند. جدول زیر شایعترین علائم این بیماری را نشان میدهد:
درد مفصلی شدید |
نقرس معمولا مفصل بزرگ انگشت شست پا را تحت تاثیر قرار
میدهد، اما ممکن است در هر مفصلی ایجاد شود. مفاصل دیگری که معمولا مبتلا میشوند
شامل مچ پا، زانو، آرنج، مچ دست و انگشتها است. |
ناراحتی طولانیمدت |
بعد از فروکش کردن شدیدترین درد، ممکن است بعضی از
ناراحتیهای مفصلی از چند روز تا چند هفته طول بکشند. |
التهاب و قرمزی |
بررسی تصاویر نقرس پای چپ، پای راست و سایر نقاط بدن نشان میدهد که مفاصل آسیب دیده متورم، حساس، گرم و قرمز میشوند. |
دامنه حرکتی محدود |
با گذشت زمان، علائم نقرس شست پا و سایر مفاصل بدن را بیشتر تحت تاثیر قرار میدهند. در نتیجه، با پیشرفت بیماری ممکن است نتوانید مفاصل خود را به طور عادی حرکت دهید. |
نقرس هنگامی رخ میدهد که کریستالهای اورات در مفصل جمع شده و باعث التهاب و درد شدید حمله نقرس میشوند. در صورت وجود مقادیر زیادی اسید اوریک در بدن، کریستالهای ادراری هم تشکیل میشوند.
بدن بر اثر تجزیه پورین (موادی که به طور طبیعی در بدن یافت میشوند)، اسید اوریک تولید میکند. پورین همچنین در غذاهای خاصی مانند گوشت قرمز، جگر و غذاهای دریایی یافت میشود. خوراکیهای دیگری که سطح اسید اوریک را بالا میبرند، شامل نوشیدنیهای الکلی و به ویژه آبجو و نوشیدنیهای شیرین شده با قند میوه (فروکتوز) هستند.
به طور معمول اسید اوریک در خون حل و از طریق کلیهها به ادرار منتقل میشود. اما گاهی اوقات یا بدن بیش از حد اسید اوریک تولید میکند یا کلیهها قادر به دفع آن نیستند. هنگامی که این اتفاق میافتد، اسید اوریک تجمع یافته و در یک مفصل یا بافت اطراف آن بلورهای تیز و سوزن مانند ایجاد میکند که درد، التهاب و تورم را به دنبال دارد.
داروهایی که برای درمان حملات حاد این بیماری و جلوگیری از حملات بعدی مورد استفاده قرار میگیرند، عبارتند از:
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): NSAIDs شامل گزینههای بدون نسخه مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم و همچنین داروهای تجویزی با قدرت بیشتر مانند ایندومتاسین و سلکوکسیب هستند. ممکن است پزشک برای جلوگیری از حمله حاد دوز بیشتری تجویز کند، اما به تدریج باید از مصرف آن کاسته شود. NSAIDsمعمولا با خطر درد، خونریزی و زخم معده همراه هستند.
پزشک ممکن است کلشیسین را به عنوان قرص نقرس برای شما تجویز کند. کلشیسین یک داروی ضدالتهاب است که به طور موثر درد نقرس را کاهش میدهد. اثربخشی این دارو میتواند با عوارض جانبی مانند حالت تهوع، استفراغ و اسهال خنثی شود (به خصوص در دوزهای بالا). بعد از برطرف شدن حمله حاد نقرس، دوز کمی از کلشیسین میتواند برای جلوگیری از حملات آینده موثر واقع شود.
کورتیکواستروئیدها: داروهای کورتیکواستروئید، مانند پردنیزون، میتوانند با کاهش التهاب و درد به درمان نقرس پا و نقرس سایر نقاط بدن کمک کنند. کورتیکواستروئیدها به صورت قرص هستند یا به مفصل تزریق میشوند. کورتیکواستروئیدها معمولا فقط در افرادی که نقرس دارند و نمی توانند NSAIDs یا کلشی سین مصرف کنند، استفاده میشوند. عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها عبارتند از: تغییرات خلقی، افزایش قند خون و افزایش فشار خون.
داروهایی که تولید اسید اوریک را مهار میکنند:
آلوپورینول: عوارض جانبی آلوپورینول میتوان به تب، بثورات پوستی، هپاتیت و مشکلات کلیوی
داروهایی که دفع اسید اوریک را بهبود میبخشند:
داروهایی مانند پروبنسید به بهبود توانایی کلیه ها در حذف اسید اوریک از بدن کمک میکنند. عوارض جانبی شامل بثورات پوستی، درد معده و سنگ کلیه است.
درمان های غیردارویی:
اصلاح سبک زندگی و درمانهای خانگی برای کنترل علائم نقرس
محدود کردن نوشیدنیهای الکلی و نوشیدنیهای شیرین شده با قند میوه (فروکتوز)
محدود کردن مصرف غذاهای سرشار از پورین و ورزش منظم و کاهش وزن: حفظ وزن سالم خطر ابتلا به نقرس را کاهش میدهد.
.................................................................................................................................................................
ماه برکت زِ آسمان می آید صوت خوش قرآن و اذان می آید
تبریک به مؤمنینِ عاشق پی شه تبریک،بهار رمضان می آید
رمضان شهر عشق و عرفان است رمضان بحر فیض و احسان است
رمــضــــان، مــاه عــتــرت و قــرآن گــــاه تــــجدید عهد و پیمان است
نقش هوش مصنوعی در طراحی و کشف داروهای جدید
دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی
بنام او که همیشه حاضر است
یکی از موضوعاتی که اخیراً راجع به آن بسیار صحبت میشود، هوش مصنوعی و کاربردهای آن است. کاربردهایی که روز به روز افزایش مییابد و حتی به زعم بعضیها میتواند تهدیدکننده باشد. در بحث کاربردهای مسالمتآمیز، هوش مصنوعی به صنعت داروسازی نیز ورود پیدا کردهاست. با وجود اینکه استفاده از هوش مصنوعی در این صنعت هنوز به اندازه روشهای سنتی گسترده نشدهاست، اما نتایج امیدبخش این ترکیب راهی روشن را پیش روی فعالان صنعت داروسازی قرار دادهاست.
هوش مصنوعی(AI) یا Artificial intelligence
که همان شبیه سازی هوش انسان است به ماشین آلات، قابلیت انجام کارهایی مانند منطق، استدلال، برنامه ریزی ، یادگیری و درک یک موضوع را می دهد. این توانایی ها می تواند در راستای اعمالی از قبیل یافتن راه حل های بهینه برای مشکلات، یافتن الگوها و حتی برای طبقه بندی داده ها به کار گرفته شود.
اخیراً، هوش مصنوعی با ایده هایی نو در حوزه دارو و سلامت وارد شده است و بال های خود را تا کشف و طراحی دارو، توسعه محصول، بهبود فرایند تولید، پایبندی به دارو و تعیین دوز آن، تغییر کاربری دارو ، نشانگرهای زیستی پیشبینی کننده ، پیشبینی نتایج درمان، شناسایی جمعیت مطالعات بالینی (clinical trials)، بیماریهای کمیاب، شخصی سازی داروها ، پردازش داده های زیست پزشکی و بالینی، تصویربرداری پزشکی، تجزیه و تحلیل الگوی بیان ژن ، پیش بینی شیوع بیماریهای همه گیر، نانو پزشکی ترکیبی، نانو انفورماتیک و غیره گسترش داده است.
استفاده از هوش مصنوعی در صنعت داروسازی روز به روز افزایش مییابد. این استفاده، از مراحل قبل از ورود به صنعت (مانند طراحی و کشف دارو) شروع شده و با مباحث صنعتی مانند سیستمهای دارورسانی و ساخت دارو ادامه پیدا میکند. به علاوه، کارآزماییهای بالینی نیز از هوش مصنوعی بیبهره نیستند و برای مدیریت دادههای حاصل از این کارآزماییها، از هوش مصنوعی استفاده میشود.
هوش مصنوعی در زمینههای مختلفی از جمله شناسایی هدف دارویی، کشف داروهای چند هدفی، استفاده مجدد از یک دارو برای مقاصدی دیگر و شناسایی بیومارکرها نقش دارد. برای مثال، محققان داروساز میتوانند با استفاده از دادههایی نظیر مدارک پزشکی الکترونیک (EMR records)، توالییابی ژنتیکی نسل بعدی و همچنین سایر اطلاعات برپایه مولکولهای زیستی، اهداف دارویی جدید ضد سرطان را شناسایی و تایید کنند. مزیت کلیدی هوش مصنوعی برای شرکتهای داروسازی، پتانسیل آن در کاهش زمان لازم برای پروسه ورود دارو به مارکت است. این موضوع میتواند استفاده از هوش مصنوعی را برای شرکتهای دارویی به شکل نمایی افزایش دهد.
در بحث تولید دارو، هوش مصنوعی فرصتهای متعددی را برای بهبود فرآیندها فراهم میکند. هوش مصنوعی میتواند کنترل کیفیت را انجام دهد، زمان طراحی را کوتاه کند و دورریزی مواد را کاهش دهد. همچنین میتواند فرآیند بازیافت را بهبود بخشد، موضوعات مربوط به تعمیر و نگهداری دستگاهها را پیشبینی کند و موارد دیگر.
هوش مصنوعی را میتوان به روشهای مختلفی برای کارآمدتر ساختن تولید با خروجی سریعتر و ضایعات کمتر مورد استفاده قرار داد. به عنوان مثال، فرآیندی که معمولاً به مداخله انسانی برای وارد کردن یا مدیریت دادهها متکی است، میتواند با استفاده از CNC (کنترل عددی رایانهای) انجام شود. الگوریتمهای یادگیری ماشین (Machine Learning) هوش مصنوعی نه تنها تضمین میکنند که وظایف محولشده بسیار دقیق انجام میشوند، بلکه فرآیند را برای سادهترشدن، مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهند. این منجر به تولید سریعتر و با ضایعات کمتر و برآورده شدن بیشتر Critical
Quality Attributes داروها میشود.
شاید توسعهیافتهترین استفاده از هوش مصنوعی در الگوریتمهایی باشد که برای خواندن، گروهبندی و تفسیر حجم زیادی از دادههای متنی طراحی شدهاند. این موضوع میتواند صرفهجویی زیادی در زمان برای محققان صنعت علوم زیستی و به ویژه داروسازی داشته باشد. همچنین روش کارآمدتری برای بررسی حجم عظیم دادهها به منظور تأیید یا کنارگذاشتن فرضیهها ارائه میدهد.
غیرقابل انکار است که هوش مصنوعی در بسیاری از حیطههای دیگر داروسازی نیز وارد شده و جلو میرود. شناسایی افراد مناسب برای کارآزمایی بالینی، پایبندی به دارو و پزشکی شخصی از جمله بخشهایی هستند که استفاده از هوش مصنوعی در آنها در حال توسعه است. درحال حاضر، شرکتها و استارتاپهایی که از این تکنولوژی بهره میبرند، میتوانند خود را از رقبا جدا کرده و از برتری استراتژیک بهرهمند شوند.
در ادامه، مروری اجمالی بر کاربردهای هوش مصنوعی در بخش های مختلف صنعت داروسازی شامل:
– تحقیق و توسعه و کشف دارو
-طراحی مطالعات بالینی
– کنترل کیفیت و تضمین کیفیت
– توسعه محصولات دارویی
– فرآیند ساخت
-پیش بینی اثرات سینرژیستی و انتاگونیستی داروها
- نسخه کردن دارو ، مدیریت بازار محصولات دارویی:
– تشخیص بالینی و پزشکی
طراحی مطالعات بالینی: سازمان غذا و دارو آمریکا در ژوئن 2019 بیش از 30 الگوریتم AI برای تشخیص مواردی مانند رتینوپاتی دیابتی ، سکته مغزی ، خونریزی مغزی و فیبریلاسیون دهلیزی تصویب کرده و بیش از 300 مطالعه بالینی در پایگاه ثبت مطالعات بالینی (clinicaltrials.gov) تحت عنوان “هوش مصنوعی”، “یادگیری ماشینی” و “یادگیری عمیق” ثبت نموده است. این الگوریتم ها با ارائه تشخیص های سریعتر و دقیقتر و ارائه بینش جدیدی برای درک بیماری ها، خدمت رسانی و دسترسی به مراقبتهای بهداشتی را بهبود بخشیده اند. همچنین در جریان مطالعات بالینی، هوش مصنوعی می تواند به محقق اجازه دهد نتایج را سریعتر پیش بینی کرده و به بیماران کمتری آسیب برساند یا ضمن در نظر گرفتن چند متغیر از استراتژی های AI برای انتخاب تصادفی استفاده کند.
توسعه محصولات دارویی: سیستم های تخصصی که قادر به تصمیم گیری بر مبنای قوانین از پیش تعیین شده هستند می توانند در مواردی مانند طراحی و بهینه سازی فرمولاسیون داروها مورد استفاده قرار گیرند و حتی با اتصال سیستم به شبکه های اطلاعاتی موجود، قوانین را درک و استنباط کنند. در آینده نزدیک که استفاده از میکروچیپ ها و نانو ربات ها برای رسانش و رهاسازی دارو در بیماریهای مزمن مانند دیابت توسعه می یابد، استفاده از سیستم های مبتنی بر AI، برای کنترل دوز دارو و علایم حیاتی اهمیت بیشتری خواهد یافت و حتی به توسعه روشهای درمان ترکیبی نیز کمک خواهد کرد.
پیش بینی اثرات سینرژیستی و انتاگونیستی داروها: در مواردی که دارو به صورت پیوسته برای یک بیمار تجویز میشود، اطلاع از اثرات آنتاگونیستی و سینرژیستی مشاهده شده در مصرف کننده دارو، که میتواند از گزارشات مداوم سیستمهای هوشمند شخصی بیمار استنباط شود، تاثیر قابل توجهی بر تعیین دوز دارو و جلوگیری از عوارض جانبی و سمیت آن خواهد داشت.
نسخه کردن دارو : خطاهای نسخه نویسی یکی از مهمترین چالش ها برای بیماران است که در بعضی موارد ، این اشتباهات به دلایل مختلف مانند تداخلات دارویی، باعث بروز وقایع ناخوشایند در زندگی بیماران می شود. هنگام تجویز یک دارو، باید چندین فاکتور توسط پزشکان در نظر گرفته شود که مستلزم بررسی پیشینه بیماران توسط پزشک و تجزیه و تحلیل گزارشات پزشکی قبلی است. ربات های مبتنی بر هوش مصنوعی می توانند به عنوان یک مشاور شخصی، خدماتی به بیماران یا مشتریان دارو ارائه کنند. این رباتها اطلاعات بیمار را بازیابی و به داروخانه ارسال می¬کنند. همچنین ، میتوانند پس از بررسی تاریخچه بیمار، بهترین دارو برای بیمار را توصیه کنند و یا اعتبارسنجی داروی تجویز شده را انجام دهند.
مدیریت بازار محصولات دارویی: برند سازی صحیح محصول یکی از جنبه های مهم بازاریابی محصولات دارویی به حساب می آید و تقریباً در تمام برنامه ها و استراتژی های تجاری نقشی اساسی دارد. برخی شرکتها با سرمایه گذاری در بستری مانند موتورهای جستجو سعی می کنند تا محصولات و وب سایت خود را در رتبه بندی بالاتری از رقبا قرار دهند.
هوش مصنوعی با انجام تجزیه و تحلیل جامع بر روی ویژگیهای اساسی محصول از دید مشتری و همچنین درک نیاز بازار ، به طراحی ساختار بازار کمک می کند. از طرفی نرم افزارهای مختلفی که بر اساس الگوریتم های از پیش تعیین شده کار می کنند به حضور مداوم محصول در بازار رقابت کمک می کنند.
این نرم افزارها از تکنیک های دیجیتال برای جلب توجه مصرف کننده به محصول استفاده کرده و با استراتژی هایی مانند نمایش تبلیغات و هدایت مصرف کننده به سایت محصول، امکان معرفی آنلاین محصول را فراهم می کنند.
امروزه بیش از نیمی از شرکتهای بزرگ دارویی جهان، با شناخت درست از قابلیتهای هوش مصنوعی در داروسازی، به سرمایهگذاری بر روی استراتژیهای جدید برای استفاده از هوش مصنوعی و فعالیت در این زمینه روی آوردهاند. در این زمینه، شرکتهایی مانند «بایر آگ» (Bayer AG)، «نوارتیس» (Novartis)، «سانوفی» (Sanofi) و «آسترازنکا» (AstraZeneca) از پیشگامان داروسازی با استفاده از هوش مصنوعی به شمار میروند.
هوش مصنوعی در واقع قادر است که تقریباً در هر زمینهای از صنعت داروسازی، به ارتقای فرآیند تحلیل دادهها یاری برساند. کاربرد عمده هوش مصنوعی در داروسازی، به بهرهگیری از الگوریتمهای از پیش تعیینشده مربوط است. چنین الگوریتمهایی فرایند اموری مانند کشف و توسعه داروهای جدید، بررسی بیماریها و… را تسریع و تسهیل میکنند.
شرکت انگلیسی «اکسشینشا» (Ex Scientia) که در زمینه کشف و طراحی دارو با یاری هوش مصنوعی فعالیت میکند، در سال ۲۰۲۱ با بخش نخست آزمایش دومین مولکول طراحیشده با هوش مصنوعی و اولین مولکول ایمونو انکولوژی در دنیا، به دستاورد مهمی رسید که از آن به نقطه عطفی جدید در این عرصه یاد شده و به سرمایهگذاری ۱۰۰ میلیون دلاری روی آن در ماه مارس همان سال منجر گردیده است.
طبق اظهارات «اندرو هاپکینز» (Andrew Hopkins)، مدیرعامل اجرایی اکسشینشا، کشف و طراحی دارو نوعی چالش یادگیری به حساب میآید و سامانههای هوش مصنوعی با یادگیری پرشتابشان، میتوانند مرحله دشوار کشف هر پروژه را با دقت و سرعت بسیار بیشتری نسبت به روشهای سنتی، که با نیروی کار و هوش انسانی به انجام میرسید، به نتیجه برسانند. در واقع به علت پیچیدگیهای امر ترکیب مواد و طراحی دارو، میلیاردها گزینه برای تصمیمگیری در راه ساخت یک دارو وجود دارد و با وجود هوش مصنوعی که توانایی پردازش شگفتانگیزی دارد، طراحان میتوانند بخشی عظیم از مراحل گزینش و تصمیمگیری را بر عهده هوش مصنوعی بگذارند.
البته اکسشینشا تنها شرکت بزرگی نیست که به دستاوردهایی مهم و متحولکننده در عرصه داروسازی با کمک هوش مصنوعی، رسیده است و برای نمونه استارتآپهایی مانند «ولنس دیسکاوری» (Valence Discovery) نیز نوآوریهایی را در عرصه داروسازی با هوش مصنوعی به منصه ظهور رساندهاند. تا کنون هزاران نمونه از وجود هوش مصنوعی برای تشخیص بیماریها و تحلیل آنها برای کشف داروی مفید و مؤثر ثبت شده است که در نتیجه این موفقیت، راههای تازهای برای تحول کشف دارو در داروسازی پیش پای بشر قرار گرفته است.
در مطالعهای که پژوهشگران مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) به انجام رساندند مشخص شد که تنها ۱۳.۸ درصد از کل داروها موفق به طی کردن مرحله کارآزمایی بالینی میشوند. هزینههای مطالعات بالینی برای هر مولکول دارویی برای شرکتهای داروسازی بین ۱۶۰ میلیون تا دو میلیارد دلار برآورد میشود. کاربرد هوش مصنوعی در داروسازی، افزایش میزان موفقیت را در پی دارد و روی دیگر این سکه، کاهش هزینههای داروسازی به یاری هوش مصنوعی است. قابل ذکر است صرفهجویی در زمان با استفاده از هوش مصنوعی در داروسازی، امکان ارائه گزینههای درمانی بیشتر و تولید داروهای ارزانتر را نیز فراهم میآورد. در مجموع بهرهگیری از هوش مصنوعی در داروسازی، از مرحله تحقیق و توسعه گرفته تا تولید و فروش دارو، صرفهجویی چندین میلیارد دلاری را در پی خواهد داشت.
داروسازی سنتی برای اغلب بیماریهای نادر به اندازهای دشوار است که صرفه اقتصادی ندارد. از همین رو تنها برای پنج درصد از بیماریهای نادر داروی تأییدشده مشخص وجود دارد. هوش مصنوعی با ورود به داروسازی میتواند به درمان بیماریهای نادر و امراضی مثل آلزایمر و پارکینسون کمکرسانی مؤثر بکند. با وجود صرفهجویی در هزینه و زمان به وسیله هوش مصنوعی، شرکتهای داروسازی به سرمایهگذاری در زمینه بیماریهای نادر هم ترغیب شدهاند.
کاربرد هوش مصنوعی در درمان بیماریهای نادر و نیز صعبالعلاج شواهد متعددی دارد؛ برای نمونه هلدینگ تنسنت (Tencent) با استفاده از هوش مصنوعی اپلیکیشنی برای مبتلایان به پارکینسون طراحی نموده یا شرکت ورج ژنومیکس (Verge Genomics) با جمعآوری و تجزیه و تحلیل خودکار دادهها با کمک هوش مصنوعی، به دنبال یافتنِ راهحلهایی برای آلزایمر است که در صورت موفقیتآمیز بودن این طرح، داروسازی در این زمینه گام بلندی رو به جلو برخواهد داشت.
فناوری هوش مصنوعی در تقویت اساس اقتصادی صنعت داروسازی، یعنی بحث فروش و مارکتینگ محصولات دارویی، نیز تأثیر فوقالعاده دارد. هوش مصنوعی با اتخاذ کارآمدترین شیوههای مارکتینگ و اصلاح سبک بازاریابی و استراتژیهای کسب و کار، افزایش درآمد و سودآوری را برای شرکتهای داروسازی به ارمغان میآورد.
شرکتهای داروسازی با بهکارگیری هوش مصنوعی در مارکتینگ، در ترسیم مسیر جذب مشتریهای خود موفقتر عمل خواهند کرد. این امر شرکتهای داروسازی را برای شناسایی تکنیک بازاریابیای که هر مشتری تحت تأثیر آن قرار میگیرد یاری میرساند و بدینوسیله هوش مصنوعی میتواند باعث ترغیب مشتریان به خرید محصولات دارویی خاص شود. از سوی دیگر هوش مصنوعی توانایی برطرف کردن موانع حوزه فروش و مارکتینگ را، بهویژه در شرایط ویژه مانند شرایط بعد از شیوع کرونا و همهگیری کووید-۱۹، داراست. ازآنجاکه پیشبینیهای هوش مصنوعی در مارکتینگ داروسازی، مبتنی بر تحلیل دادهها و با شناخت پربازدهترین استراتژیهای بازاریابی صورت میپذیرد
قابل اعتماد است و باعث صرفهجویی در زمان و هزینه شرکتهای داروسازی نیز میشود. به این ترتیب صنعت داروسازی با یاری هوش مصنوعی به کارآمدترین شیوههای مارکتینگ دست مییابد.
دریک جمله میتوان گفت هوش مصنوعی، آینده صنعت داروسازی را رقم خواهد زد. به همین دلیل آن دسته از شرکتهای داروسازی که روی این فناوری سرمایهگذاری میکنند، در آینده از مزیتهای رقابتی ویژهای نسبت به سایر داروسازان برخوردار خواهند بود.
.................................................................................................................................................................
شعبان ماه عیدها و عید ماههاست .
حلول ماه مبارک شعبان المعظم
ماه پیامبر اعظم(ص) ماه عشق و رحمت خداوندی
و اعیاد خجسته شعبانیه بر همگان مبارک باد.